Roman Dmowski - wizja Polski

xrt

publikacja 27.02.2014 08:55

Pierwszy „endek” II Rzeczypospolitej to wizjoner i skuteczny polityk. – Szkoda, że takich nie mamy dzisiaj – komentowali młodzi uczestnicy spotkania.

Roman Dmowski - wizja Polski Kadr z prezentacji na temat życia i działalności politycznej Romana Dmowskiego ks. Roman Tomaszczuk /GN

Świdnickie koło Stowarzyszenia Civitas Christiana zorganizowało 20 lutego spotkanie poświęcone życiu i dziełu Romana Dmowskiego. – „Architekt niepodległości” – to w pewnym sensie także gorzka prawda – zwrócił uwagę zebranym kilkunastu osobom, Mateusz Zbróg, wiceprzewodniczący wrocławskiego Oddziału Miejskiego stowarzyszenia, a w Świdnicy prelegent. – Bo gdy umierał w 1939 r., Polska była poddana autorytarnym rządom, a Dmowski wierzył, że demokracja jest najlepszym sposobem na ukształtowanie wielkiego i mocnego narodu – uzasadniał.

Spotkanie stało się okazją do przypomnienia zebranym, że myśl Dmowskiego jest aktualna, ale nie wtedy, gdy chce się ją odczytywać literalnie. – Trzeba bowiem zwracać uwagę na sens i źródło myślenia, na metodę, jaką Roman Dmowski posługiwał się, diagnozując stan narodu, oraz wartości, jakie leżały u podstaw konkretnych rozwiązań, te bowiem są bez wątpienia bardzo cenne i dla współczesnego myślenia o Polsce, i dla nowoczesnego patriotyzmu – zapewniał Mateusz Zbróg.

Wśród słuchaczy była także grupa młodzieży. Dla nich pierwszy „endek” II Rzeczypospolitej to wizjoner i skuteczny polityk. – Szkoda, że takich nie mamy dzisiaj – komentowali. 

Twórca myśli politycznej endecji – Roman Dmowskiu rodził się 9 sierpnia 1864 roku na Kamionku w Warszawie, z ojca Walentego i matki Józefy z Lenarskich.

Ukończył III gimnazjum warszawskie w 1886 r. i wstąpił na wydział fizyczno-matematyczny Uniwersytetu Warszawskiego, na sekcję nauk przyrodniczych. W maju 1891 r., po złożeniu rozprawy "Przyczynek do morfologii wymoczków włoskowatych" otrzymał stopień kandydata nauk przyrodniczych (dziś odpowiednik doktoratu). W listopadzie 1881 r. założył tajną organizację uczniowską „Strażnica”. W 1888 r. został członkiem, a potem „starszym” warszawskiego koła organizacji młodzieży patriotycznej „ZET”. W grudniu 1889 roku został przyjęty do Ligi Polskiej, skupiającej działaczy zarówno na ziemiach polskich, jak i na emigracji. Od listopada 1891 do sierpnia 1892 r. studiował w Paryżu.

1 kwietnia 1893 r. dokonał przewrotu w Lidze Polskiej i stworzył Ligę Narodową, stając na jej czele. W lutym 1895 wyjechał do Lwowa i objął redakcję dwutygodnika Przegląd Wszechpolski. W roku 1903 wydał książkę "Myśli nowoczesnego Polaka", będącą – jak sam po latach stwierdził – „wyznaniem wiary narodowej”. W 1904 r. odbył podróż do Japonii, aby przekonać tamtejszy rząd, że polskie powstanie antyrosyjskie (propagowane przez Piłsudskiego) w Kongresówce byłoby dla Polaków szkodliwe, a Japończykom nic by nie dało.

1 grudnia 1906 r. objął redakcję "Gazety Polskiej". W lutym następnego roku został wybrany na posła do II Dumy (rosyjski sejm) i napisał książkę "Niemcy, Rosja i kwestia polska", w której przedstawił położenie polityczne Polski i jej zaborców. Później wybrany został do III Dumy. W lutym 1909 r. złożył mandat. Gdy wybuchła wojna w 1914 r., przebywał za granicą, następnie przez Szwajcarię i Finlandię wrócił do Warszawy. 

W listopadzie 1915 r. wyjechał na Zachód – najpierw do Londynu (do 5 sierpnia 1917 r.), a potem do Paryża, jako prezes Komitetu Narodowego Polskiego. 11 sierpnia 1916 r. otrzymał doktorat honoris causa na Uniwersytecie w Cambridge. 23 lutego 1918 r. utworzył Armię Polską we Francji. W tym samym roku odbył też podróż do USA. 28 czerwca 1919 r. podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski, uznający prawo Polaków do niepodległego państwa. Po wojnie mieszkał w Poznaniu, potem w Warszawie, a wreszcie na stałe (od roku 1922) w Chludowie pod Poznaniem. W roku 1934 sprzedał Chludowo i zamieszkał ponownie w Warszawie na ul. Smolnej 14. 11 czerwca 1923 r. otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego.

Od 28 października do 15 listopada 1923 był ministrem spraw zagranicznych w rządzie Chjeno-Piasta. W 1925 r. wydał książkę "Polityka polska i odbudowanie państwa", w której opisał swoje życiowe zmagania o odbudowanie państwa polskiego. 4 grudnia 1926 r. powołał w Poznaniu Obóz Wielkiej Polski, organizację endecką, która w czasie jej rozwiązania przez sanację na początku 1933 r. liczyła ok. 250 tys. członków. W 1927 r. napisał broszurę "Kościół, naród i państwo". Od czerwca do października 1928 r. tworzył Stronnictwo Narodowe. W 1931 r. wydał  książkę pt. "Świat powojenny i Polska", a w 1933 r. "Przewrót". 

Roman Dmowski zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie pod Łomżą. Pogrzeb odbył się w sobotę po święcie Trzech Króli. Pochowany został w grobie rodzinnym na Bródnie.