Teren obecnego powiatu dzierżoniowskiego do końca II wojny światowej leżał w granicach administracyjnych Niemiec. I choć historycy dla obecności ludności polskiej wyznaczają granicę na północ od Odry, Henryk Smolny, dyrektor muzeum, przypomina, że i tutaj tliło się polskie życie.

– Na przykład w niemieckiej Nowej Rudzie funkcjonowało wydawnictwo, które szereg swoich publikacji i obrazów religijnych podpisywało w wersji dwujęzycznej – niemieckiej i polskiej. Język polski widać też w dokumentach parafialnych, np. fragmentach kazań, modlitewnikach czy obrazkach komunijnych. Obecna była tutaj również prasa polskojęzyczna, np. docierała „Gazeta Toruńska” – wymienia dyrektor placówki.